دانشکده بهداشت

امروزه به دلایل مختلف پیامدهای زیست محیطی نظیر گرمایش جهانی و تغییرات اقلیمی و همچنین آلودگی های زیست محیطی بطور فزاینده ای در بعد جهانی در حال گسترش و توسعه هستند. این پیامدها نگرانی های سازمان های جهانی، دولت ها و فعالان محیط زیستی را بشدت افزایش داده است. در این راستا همواره جهت برون رفت و یا کاهش مخاطرات این پیامدها و حفظ محیط زیست توصیه به استفاده کمتر و صحیح تر از منابع تجدیدناپذیر (سوخت های فسیلی)، کنترل و کاهش آلودگی های زیست محیطی، استفاده از منابع انرژی های تجدیدپذیر و دوستدار محیط زیست و استفاده صحیح از ظرفیت زمین و منابع طبیعی بیش از پیش مورد تاکید بوده است.

زمین و سلامت آن یکی از مولفه های تاثیرگذار محیط زیست سالم و پایدار است و حفظ سلامت و ظرفیت آن بعنوان یک اصل مهم تلقی می گردد. منابع آبی و خاکی موجود در آن و همچنین تنوع بسیار زیاد گیاهی و جانوری در سیاره زمین بخش مهمی از چرخه طبیعت و محیط زیست محسوب می شوند که می بایستی در حفظ و سالم نگه داشتن آنها توجه ویژه صورت گیرد. اما در دنیای امروزی با توجه به رقابت بسیار شدید اقتصادی بین کشورهای بزرگ دنیا، دیده می شود که بسیاری از فعالیت های مرتبط با توسعه اقتصادی، عمرانی، صنعتی و ... با حفظ محیط زیست و سلامت زمین در تضاد است. گاهاً اینگونه فعالیت ها منجر به تغییرات کاربری زمین، فرسایش خاک، نشست زمین، آلودگی خاک، تهدید زیستگاه های طبیعی، مهاجرت اجباری و یا انقراض گونه های جانوری نادر (تغییر تنوع زیستی) و ... شده است. لذا ادامه این فعالیت ها و تخریب محیط زیست می تواند امکان زندگی در سیاره زمین را برای نسل های آینده و تمامی گونه های جانوری و گیاهی را بشدت کاهش دهد.

هر ساله بیست‌ودوم آوریل مصادف با دوم اردیبهشت ماه در حمایت از حفاظت از محیط زیست و تغییرات پیرامون آن روز زمین در سراسر جهان بعنوان یک رویداد سالانه معرفی می گردد. توسعه پایدار و پیامدهای نگران کننده ناشی از تغییرات بوجود آمده در محیط زیست همواره در کانون توجه این رویداد بوده است. این رویداد هر سال با یک شعار که مهمترین و کلیدی ترین چالش های زیست محیطی در بعد جهانی را معرفی و برجسته می کند، نام گذاری می شود و هدف اصلی آن افزایش آگاهی در مورد محیط زیست و انجام فعالیت های مثبت و سازگار با محیط زیست است. شعار این رویداد در سال 2024 (1403) "سیاره در مقابل پلاستیک" معرفی شده است. هدف از این شعار تمرکز جامعه جهانی و فعالان حوزه محیط زیست به چالش رهاسازی پلاستیک ها در محیط زیست و پیامدهای مخاطره آمیز آنها در طبیعت است. در بیانیه جهانی این روز آمده است که به دلیل اهمیت و نقش مهم سیاره زمین در طبیعت و محیط زیست، سلامت زمین در برابر پلاستیک می بایستی در اولویت سیاست ها و برنامه ریزهای حوزه محیط زیست قرار گیرد. همچنین این شعار با هدف گذاری تحقق کاهش 60 درصدی تولید پلاستیک ها تا سال 2040 مطرح شده است. پلاستییک های رها شده در محیط زیست بعنوان ترکیبات زیست تجزیه ناپذیر برای سال های سال در محیط زیست باقی خواهند ماند و به مرو زمان به میکروپلاستیک ها تبدیل شده که می توانند به راحتی مولفه های محیطی زیستی را تحت تاثیر قرار دهند. حضور این ترکیبات در محیط زیست می تواند تهدید جدی برای آلودگی خاک، جلوه های زیبایی طبیعت و محیط زیست، آلودگی منابع آبی، سمیت و مرگ و میر آبزیان باشد. بنابراین ضروری است که سلامت زمین در برابر تهدیدات ناشی از این ترکیبات در اولویت برنامه ها و سیاست های مدیران و تصمیم گیرندگان حوزه محیط زیست و همچنین جوامع بشری قرار گیرد. 

در کشور ما در راستای گرامیداست این روز، از دوم اردیبهشت تا هشتم اردیبهشت ماه شعار" مشارکت مردم، ایران در برابر پلاستیک، نجات زمین" مطرح شده است که با توجه به اهمیت سلامت زمین و نقش مهم آن در حفظ محیط زیست، می بایستی ضمن اطلاع رسانی و آگاهی موثر در بین افراد جامعه با هدف افزایش سواد محیط زیستی آنها، اقدامات موثر و نجات بخشی در این زمینه با مشارکت جمعی مردم و مسئولین صورت گیرد. در این راستا می توان به برخی راهکارها نظیر، پاکسازی محیط های آلوده، کنترل و نظارت بر مصرف پلاستیک ها در صنعت، ترویج فرهنگ نه به پلاستیک و یا استفاده کمتر از آن و یا جایگزینی آن با مواد سازگار با محیط زیست،  کاهش و صرفه جویی در مصرف سوخت های فسیلی، کاهش و مدیریت پسماندهای غذایی، تولید انرژی و کمپوست از زباله، تمرکز بر روی استفاده از انرژی های پاک و تجدیدپذیر اشاره نمود.

نویسنده:

دکتر بابک کاکاوندی استادیار گروه مهندسی بهداشت محیط

3 اردیبهشت 1403